خ
شکی چشم یک از شایع ترین علت های مراجعه افراد به درمانگاه چشم پزشکی است. این بیماری که ناشی از تغییر در کیفیت یا کمیت اشک چشم می باشد می تواند افراد را در همه گروه های سنی مبتلا کند اما شیوع آن در افراد مسن تر بیشتر است. به علاوه این بیماری بیشتر زنان را مبتلا می کند. علائم این بیماری ممکن است از سوزش و خارش خفیف چشم در موقع انجام کارهای چشمی تا ایجاد سوراخ قرنیه در موارد خیلی شدید متغییر باشد.
ترشح طبیعی اشک
وظیفه اصلی اشک چشم مرطوب نگه داشتن و شستشوی مداوم سطح کره چشم و رساندن اکسیژن و مواد غذایی به قرنیه است. اشک چشم از سه لایه تشکیل شده است:
- لایه موکوسی عمقی: این لایه روی قرنیه و ملتحمه را می پوشاند و به پخش شدن لایه آبکی اشک در سطح چشم کمک می کند.
- لایه آبکی میانی: این لایه قسمت اصلی اشک را تشکیل می دهد. بخش عمده (۹۸%) این لایه از آب بقیه آن از املاح و پروتئین ها تشکیل شده است. قسمت عمده لایه آبکی اشک از غده اشکی ترشح می شود که در قسمت خارج و بالای کره چشم زیر پلک فوقانی قرار گرفته است.
- لایه چربی سطحی: این لایه که از غده های موجود در لبه پلک ترشح می شود روی لایه آبکی را می پوشاند و از تبخیر سریع این لایه جلوگیری می کند.
با هر نوبت پلک زدن لایه اشکی روی چشم گسترده می شود. اشک اضافی از طریق دو سوراخ کوچک در گوشه داخلی پلک ها به داخل بینی تخلیه می شود. (به همین علت گریه کردن باعث آبریزش از بینی می شود.)
علل خشکی چشم
به طور کلی هر عاملی که باعث کاهش تولید یا تغییر کیفیت اشک شود می تواند منجر به بروز خشکی چشم شود. مهمترین عوامل ایجاد خشکی چشم عبارتند از:
- بالارفتن سن: با بالا رفتن سن مقدار ترشح لایه آبکی اشک کم می شود. به علاوه همانطور که در افراد مسن چربی پوست کمتر و پوست خشک می شود، در چشم نیز میزان ترشح چربی کمتر می شود و در نتیجه مقدار تبخیر لایه آبکی زیاد می شود. کاهش تولید و افزایش تبخیر لایه آبکی اشک باعث ایجاد خشکی چشم در اکثر افراد مسن می شود.
- عوامل محیطی: در محیط های گرم و خشک میزان تبخیر لایه آبکی اشک زیاد می شود. همچنین قرار گرفتن در معرض باد شدید و یا هوای سرد و خشک ارتفاعات می تواند باعث بدتر شدن خشکی چشم شود. استفاده از وسایل گرمازا (مثل بخاری و شومینه) و قرار گرفتن در معرض گرد و غبار و دود (به خصوص دود سیگار) از عواملی است که باعث تشدید خشکی چشم می شود.
- کار چشمی طولانی مدت: پلک زدن متناوب برای پخش شدن لایه اشک بر روی چشم ضروری است. در مواردی که فرد برای مدت طولانی به چیزی خیره شود و پلک نزند (مثلاً در موقع کار با کامپیوتر، تماشای تلویزیون یا مطالعه) علائم خشکی چشم بدتر می شود.
- داروها:بسیاری از داروهای معمولی می توانند باعث کم شدن ترشح اشک و ایجاد خشکی چشم شوند. مهمترین این داروها عبارتند از:
داروهای ضد فشار خون- داروهای سرماخوردگی (آنتی هیستامین ها)
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای قلبی
- قرص های جلوگیری از بارداری
بسیاری از قطره های چشمی (به خصوص داروهایی که برای درمان گلوکوم استفاده می شوند)
- تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی به علت تغییر دو چربی لایه اشکی می توانند باعث خشکی چشم شوند. یائسگی، بارداری و قرص های جلوگیری از بارداری به علت تغییرات هورمونی خشکی چشم را تشدید می کنند.
- بیماری ها: بیماری های مختلف مثل بیماری های تیروئید و برخی از بیماری های سیستم ایمنی (مثل شوگرن و لوپوس) می تواند باعث ایجاد خشکی چشم شود.
- مشکلات تغذیه ای: کمبود ویتامین A می تواند به موارد شدید و خطرناک خشکی چشم منجر شود.
- التهاب لبه پلک ها (بلفاریت): این بیماری با تغییر در چربی لایه اشکی باعث بدتر شدن خشکی چشم می شود.
- بسته نشدن پلک ها: در صورتیکه به علت مشکلات ساختاری پلک ها درست بسته نشود مقدار تبخیر اشک زیاد می شود و خشکی چشم ایجاد می شود. به علاوه در مواردی که به علت مشکلات عصبی (مثلاً پارکینسون) فرد کمتر در حالت عادی پلک بزند خشکی چشم ایجاد می شود.
- استفاده از لنزهای تماسی: استفاده از لنز تماسی (کنتاکت لنز) یکی از علل شایع خشکی چشم است. لنزهای تماسی مثل یک اسفنج لایه آبکی اشک را جذب می کنند و باعث خشکی چشم می شوند. به علاوه استفاده از لنز تماسی باعث کم شدن حس قرنیه و کاهش پلک زدن می شود و در نتیجه تولید و پخش شدن اشک را با مشکل مواجه می کند.
علائم و نشانه های خشکی چشم
گرچه این بیماری خشکی چشم نامگذاری شده است، اما در اکثر مواقع فرد مبتلا احساس نمی کند که چشمش خشک شده، بلکه بیشتر افراد از سوزش و خارش و گاهی اشک ریزش چشم ها شاکی هشتند. شایع ترین علائمی که در خشکی چشم دیده می شوند عبارتند از:
- سوزش و خارش چشم ها
- احساس وجود جسم خارجی (شن ریزه) در چشم ها
- تاری دید که با پلک زدن برطرف می شود.
- قرمزی چشم ها.
- حساسیت به نورهای شدید.
- اشک ریزش بیش از حد.
- عدم تحمل لنز تماسی
معمولاً این علائم در هر دو چشم ایجاد می شود. شدت علائم در زمان های مختلف یکسان نیست و اغلب پس از قرار گرفتن در معرض باد و گرد و غبار، کار با کامپیوتر، تماشای تلویزیون یا مطالعه طولانی مدت بدتر می شود.
روش های تشخیص خشکی چشم
در صورتی که به علت وجود علائم فوق به خشکی چشم مشکوک شدید حتماٌ با پزشک مشورت کنید. به یاد داشته باشید که خشکی چشم علاوه بر آنکه احساس ناراحتی ایجاد می کند در صورتی که شدید باشد ممکن است باعث ایجاد لک قرنیه و کاهش دید دائمی شود.
چشم پزشک برای بررسی و تشخیص خشکی چشم از روش های مختلف استفاده می کند:
- مشاهده لایه اشک موجود در سطح چشم با استفاده از دستگاه اسلیت لامپ
- رنگ آمیزی سطح چشم با استفاده از رنگ های مخصوص: این رنگ ها به مناطق خشک و آسیب دیده سطح چشم می چسبند و آن ها را مشخص می کنند.
- اندازه گیری مقدار اشک با کاغذ مخصوص (تست شیرمر): در این روش یک فیلتر کاغذی مخصوص در داخل پلک قرار داده می شود و پس از چند دقیقه بررسی می شود میزان رطوبتی که جذب فیلتر کاغذی شده است با میزان ترشح اشک در ارتباط است.
- بررسی ترکیبات شیمیایی اشک: در این روش (که در موارد خاص به کار می رود) مقدار املاح و پروتئین های اشک بررسی می شود.
درمان خشکی چشم
باید توجه داشت که مشکلات ناشی از خشکی چشم ممکن است بسیار خفیف یا بسیار شدید باشد. در موارد خیلی خفیف ممکن است صرفاً عمل به توصیه های کلی باعث بهبود علائم شود. اما در موارد شدیدتر ممکن است به اقدامات مختلف درمانی نیاز باشد.
توصیه های کلی
- در طول روز مایعات کافی بنوشید. این امر به مرطوب نگه داشتن بافت های بدن و از جمله سطح چشم کمک می کند.
- در مواقعی که کار چشمی طولانی مدت انجام می دهید سعی کنید به صورت ارادی پلک بزنید. به صفحه مانیتور، تلویزیون یا کتاب خیره نشوید. هر ۵ تا ۱۰ دقیقه یک بار برای چند ثانیه پلک ها را ببندید.
- از قرار گرفتن در معرض گرد و غبار، یا دود سیگار پرهیز کنید. در محیط های خشک و در هوای طوفانی حتی الامکان از عینک (آفتابی یا طبی) استفاده کنید.
- در فصول سرد سال که از وسایل گرمازا در داخل منزل استفاده می کنید از دستگاه بخور برای مرطوب نگه داشتن فضای اتاق استفاده کنید.
- چشم ها را نمالانید. مالیدن چشم ها باعث تحریک بیشتر و بدتر شدن علائم می شود.
- توجه کنید که علائم خشکی چشم چه وقت هایی بهتر و چه وقت هایی بدتر می شود.
- از مواردی از قبیل گرمای بیش از حد اتاق، سشوار، گرد و غبار مصرف سیگار که ممکن است موجب خشکی چشم شوند، پرهیز نماید.
- http://www.noorvision.com
