خارش کف دست غالبا به دلیل بیماری‌های رایج پوستی به وجود می‌آید، اما در عین حال می‌تواند علامت یک بیماری زمینه‌ای جدی نیز باشد. بر اساس باورهای خرافی، خارش کف دست می‌تواند نشانه‌ی از دست دادن یا به دست آوردن پول باشد. با این حال، دلایل پزشکی نیز برای بروز خارش کف دست وجود دارد که در این مقاله به آن‌ها خواهیم پرداخت. برخی از این دلایل عبارتند از:
- اگزمای دست
- واکنش‌های آلرژیک
- دیابت
- واکنش‌های دارویی
- سیروز
- اختلالات عصبی
علت خارش کف دست چیست؟
خارش بدون توجه به ناحیه‌ی آن می‌تواند آزاردهنده باشد. این امر به ویژه می‌تواند در دست‌ها تحریک زیادی را به وجود آورده در انجام امور روزمره تداخل ایجاد کند.
برخی از بیماری‌های زیر ممکن است از شایع‌ترین علل خارش کف دست باشند:
۱. اگزمای دست
بر اساس گزارش‌های علمی، حدود ۱۰ درصد مردم کشورهای صنعتی دچار اگزمای دست هستند. این بیماری غیر مسری می‌تواند باعث ایجاد خارش کف دست، التهاب، پوسته‌ریزی، خشکی، قرمزی و حتی تاول شود.
یک نوع اگزما به نام «پومفولیکس» یا «اگزمای دیس هیدروتیک» باعث به وجود آمدن تاول‌های کوچک و خارشی بر روی کناره‌های انگشتان، کف دست و حتی کف پا می‌شود.
کسانی که احتمال بیشتری برای ابتلا به اگزمای دست دارند، عموما افرادی با مشاغل خاص هستند که در آن دستان فرد در مواجه با رطوبت یا مواد شیمیایی و عوامل تحریک‌کننده بیش از حد است.
مشاغلی که در معرض ابتلا به اگزمای دست هستند شامل موارد زیر است:
- کترینگ و پذیرایی
- نظافت
- آرایشگاه
- کادر درمانی
- مکانیک
کسانی که سابقه خانوادگی اگزمای دست دارند نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری قرار دارند.
۲. واکنش‌های آلرژیک
گاهی‌اوقات خارش دست بر اثر مواجه مکرر با عوامل و مواد شیمیایی تحریک‌کننده است به وجود می‌آید که در نهایت که به واکنش آلرژیک منتهی می‌شود و به «درماتیت تماسی» گفته می‌شود.
یک واکنش آلرژیک ممکن است ۴۸ تا ۹۶ ساعت پس از تماس با آلرژن (عامل آلرژی‌زا) شروع شود.
عوامل آلرژی‌زای رایج عبارتند از:
- فلزات، مانند انگشتر و سایر جواهرات
- عطر و ادکلن یا سایر مواد معطر
- انواع صابون
- مواد ضدعفونی‌کننده
- ترکیبات ضدمیکروبی یا باکتری‌کُش
- گرد و غبار و خاک
- آب با مقادیر بالای کُلر
ممکن است پیش از بروز واکنش آلرژیک نیاز به مواجه چندباره با آلرژی‌زاها باشد. در واقع، این امر به این دلیل است که بدن بعد از چند بار، شروع به ترشح هیستامین‌های خارش‌آوری می‌کند که موجب تحریک پوست می‌شوند.
۳. دیابت
هنگامی که فرد مبتلا به دیابت است، قند خون فرد بیش از حد بالا می‌رود که می‌تواند باعث خشکی پوست شود. خارش پوست ممکن است با برآمدگی‌های قرمز یا به رنگ پوست روی کف دست و سایر نواحی بدن نمایان شود.
۴. واکنش‌های دارویی
گاهی اوقات خارش کف دست ممکن است در اثر مصرف داروی خاصی به وجود آمده باشد. هنگامی که فرد نسبت به داروی جدیدی واکنش آلرژیک خفیفی داشته باشد، واکنش‌های هیستامین در بدن باعث خارش می‌شود.
در این موارد، به ویژه فرد در کف دست یا پای خود احساس خارش می‌کند که دلیل آن تجمع بیشتر هیستامین در این نواحی است. با این حال، چنانچه برای فرد مشخص شود که علت خارش کف دست دارویی است، مگر اینکه علائم شدید باشد؛ باید پیش از قطع کامل دارو، با پزشک معالج مشورت کند.
۵. سیروز
یک اختلال خودایمنی به نام «سیروز صفراوی» یا «تشمع کبدی» می‌تواند باعث به وجود آمدن برخی لکه‌ها در کف دست و خارش آن شود. سیروز صفراوی، روی مجاری صفراوی که کبد را به معده وصل می‌کند، اثر می‌گذارد. زردابی که بین این دو عضو حرکت می‌کند در کبد تجمع یافته و باعث بروز آسیب و زخم می‌شود. فرد مبتلا به این اختلال خود ایمنی، علاوه بر خارش کف دست ممکن است که علائم دیگری نیز داشته باشد:
- لکه‌های پوستی در کف دست
- حالت تهوع
- درد استخوان
- اسهال
- ادرار تیره
- زردی یا یرقان
سیروز در زنان شایع‌تر است، با این حال علت آن مشخص نیست. ممکن است برای کاهش علائم خارش برای فرد مبتلا به سیروز داروی «کلستیرامین» تجویز شود.
۶. اختلال‌های عصبی
گاهی اوقات آسیب عصبی به دست‌ها بر اثر بیماری‌هایی مانند دیابت می‌تواند باعث خارش کف دست شود. سایر اختلالات عصبی دست می‌تواند اثرات مشابهی از جمله «سندروم تونل کارپال» را داشته باشد.
سندروم تونل کارپال موجب درد، بی‌حسی و حس سوزن سوزن و خارش در دست می‌شود. خارش یا ناراحتی معمولا در کف دست‌ها شروع شده و در هنگام شب بیشتر می‌شود.
چنانچه فرد مشکوک به سندروم تونل کارپال باشد، باید به پزشک مراجعه کند. پزشک ممکن است از بیمار بخواهد از انجام برخی فعالیت‌های تکراری و مکرر خودداری کرده یا مچ بند طبی بپوشد. در موارد شدید، عمل جراحی می‌تواند فشار بر اعصاب مدین را کاهش دهد.
خارش کف دست نشانه بیماری است؟
در ادامه می‌خواهیم درباره‌ی بیماری‌هایی که یکی ز نشانه‌های آن خارش کف دست است بنویسیم. یکی از این بیماری‌ها، بیماری دیابت است.
دیابت و خارش
اغلب خارش کف دست و پا اثرات دیابت مرتبط دانسته می‌شود.
پژوهشی که در سال ۲۰۱۰ انجام گرفت، حاکی از آن بود که خارش از علائم شایع مبتلایان به دیابت است. ۱۱،۳ درصد افراد حاضر در پژوهش که مبتلا به دیابت بودند، خارش پوست را گزارش دادند، اما تنها ۲،۹ درصد حاضران در پژوهش که به دیابت مبتلا نبودند، از خارش کف دست شکایت داشتند.
دیابت می‌تواند به چندین طریق باعث ایجاد خارش پوست شود که عبارتند:
- نوروپاتی دیابتی، نوعی آسیب عصبی که ممکن است افراد مبتلا به دیابت دچار آن شوند. این عارضه می‌تواند منجر به آسیب الیاف عصبی دست و پا شود. قبل از بروز این آسیب، دستگاه ایمنی بدن در واکنش به فعالیت سلول‌های لنفوم مواد شیمیایی به نام «سیتوکین‌ها» را ترشح می‌کند که باعث خارش می‌شدند.
- عوارض دیابت شامل نارسایی کبد و کلیه است و خارش پوست ممکن است، از علائم مشخصه‌ی هر دوی این بیماری‌ها باشد
- فرد ممکن است واکنش آلرژیکی به داروی جدید دیابت داشته باشد که موجب خارش زیاد می‌شود.
اگر فرد مبتلا به دیابت دچار خارش پوستی شود، باید در اسرع وقت برای درمان مشکل خود به پزشک مراجعه کند. خارش پوست در بیشتر موارد می‌تواند به عفونت منتهی شود. در چنین وضعیتی با توجه به اینکه خود بیماری دیابت توانایی بدن برای مقابله با انواع عفونت‌ها را کاهش می‌دهد، فرد دچار مشکلات عدیده‌ای می‌شود.
درمان خارش کف دست
درمان خارش کف دست نیز به علل آن بستگی دارد و از این جهت، درمان‌های مختلفی برای آن در دسترس است. برخی از درمان‌های توصیه شده شامل موارد زیر است:
پارچه خنک و مرطوب
گذاشتن یک پارچه‌ی مرطوب روی کف دست برای مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه می‌تواند باعث تسکین احساس خارش شود. کمپرس سرد نیز ممکن است در این مورد مفید باشد.
استروئیدهای موضعی
کورتیکواستروئیدها (کورتون) نیز می‌توانند موجب کاهش قرمزی و خارش کف دست شوند. این داروها را می‌توانید با تجویز پزشک یا به صورت بدون نسخه تهیه کنید. با این حال، مراقب استفاده‌ی زیاده از حد کِرم‌های استروئیدی باشید. مصرف این کِرِم‌ها به صورت منظم می‌تواند موجب نازکی پوست شود.
دستان خود مرطوب نگه دارید
مرطوب نگه داشتن دست در اغلب موارد می‌تواند به کاهش خارش کمک کند. نگه داشتن انواع کِرم‌های مرطوب و نرم‌کننده در یخچال می‌تواند تاثیر آن‌ها را افزایش دهد.
در صورتی که خارش ناشی از اگزما باشد، استفاده از انواع مرطوب‌کننده‌ها خصوصا پس از شستشو و همینطور هنگامی که دست‌ها حسِ خشکی دارند، مفید است.
نور درمانی با پرتو ماوراء‌بنفش
ممکن است که نور درمانی با پرتو ماوراء‌بنفش در افراد مبتلا به اگزمای دست یا سوزش شدید موثر باشد. قرار دادن دست‌های بیمار در نور ویژه‌‌ی پوتو فرابنفش از نوع A می‌توان موجب کاهش علائم فرد شود.
راه‌های پیشگیری از خارش کف دست
چنانچه فرد مبتلا به درماتیت تماسی یا اگزما دست باشد، پیشگیری از تماس با عوامل محرک آن می‌توان از بروز علائم و نشانه‌های آن جلوگیری کند.
چنانچه علت خارش مشخص نباشد، ممکن است بهتر باشد که فرد قبل از استفاده از هرگونه لوسیون یا کِرم جدید، تست پوستی پَچ را برای شناسایی آلرژن‌ها انجام دهد. به این ترتیب، بهتر است که فرد کرم یا لوسیون را به مدت یک شب روی ناحیه‌ی کوچکی از پوست خود قرار داده تا مطمئن شود، منجر به بروز هیچ‌گونه علائمی نمی شود.
سایر مواردی که می‌تواند از خارش کف دست جلوگیری کند عبارتند از:
- عدم استفاده از دستکش‌هایی از جنس پارچه‌های مصنوعی. دستکش‌هایی از جنس الیاف کتان می‌توانند مشخصا اثر ملایم‌تری روی پوست دارند.
- شستن دست‌ها با آب ولرم. از شستشوی دستان خود با آب بسیار سرد یا گرم خودداری کنید.
- برای شستشوی دست از انواع صابون‌ها یا پاک‌کننده‌های بدون رایحه استفاده کنید.
- بلافاصله بعد از خشک کردن دست‌ها از مرطوب‌کننده استفاده کنید. کسانی که پوست چربی دارند، با تصور اینکه انواع مرطوب‌کننده‌ها موجب افزایش چربی پوستشان می‌شود، کمتر از آن استفاده می‌کنند.
- هنگام کار یا استفاده از انواع مواد شیمیایی یا مواد شوینده از دستکش محافظ استفاده کنید. همچنین در صورت حساسیت، می‌تواند زیر دستکش‌های لاتکس، دستکش کتان بپوشد.
- از استفاده از ژل‌های ضدعفونی‌کننده دستی خودداری کنید، چرا که این مواد اغلب حاوی غلظت بالایی از الکل خشک‌شوند هستند.
سخن پایانی
مرطوب نگه داشتن پوست و پیشگیری از مواجه با انواع عوامل تحریک‌کننده، می‌تواندبیشتر علل خارش کف دست را برطرف کند. چنانچه فردی دچار خارش کف دست همراه با علائمی مانند مشکلات تنفسی بود، باید بلافاصله به فوریت‌های پزشکی مراجعه کند.
این مشکل ممکن است علامت یک واکنش پوستی باشد که باعث «آنافیلاکسی (شوک آلرژی)» یا مشکل در تنفس می‌شود. در صورتی که علت خارش کف دست مشخص نباشد، بهتر است که به متخصص پوست و مو یا متخصص داخلی مراجعه کنید تا علت یا علل آن مشخص شود و در مرحله بعد پزشک معالج درمان‌های مورد نیاز را به شما پیشنهاد دهد.
منبع:
